İstanbul’un fethiyle birlikte kentte inşa edilen, medrese ve çeşmelerin büyük bir satın alma planı. Ecdat mirasını korumak için yola çıkmak İstanbul Etraf, Kültür ve Tarihi Yapıtları Müdafaa Derneği (İSTED) 2006’dan bu yana dijital aktarılan 10 bini başvuru belgeyi tek tek inceleme. Bu çalışmalar son 310’u Fatih ilçesinde olmak üzere İstanbul geneli toplam 400 cami ve medresenin yok olduğu tespit edildi. Bu cami ve medreselerden 130’u tescil edildi. Birtakım mescitlerin projeleri çizilirken 90’a yakın cami ise imar planlarına tekrar işlendi. Derneğin düşünceleriyle şu ana kadar 22 cami ve medrese yine ihya edildi.
10 BİN DİJİTAL KAYIT İNCELENDİ
İSTED Erhan Sarışın, hem derneğin enteran Dr. “Derne’den bahsetmek anlamındadır. Birinci olarak mescitlerdenken, zira bu Allah’ın mescitlerinden ve her biri aslında Kabe’nin şubesi” diyen Şarışın, 10 bini dijital kayıttan mescitleri tek tek belirleyici belediyelere başvuruduklarını söyledi.
BİR MESCİTLE YOLA ÇIKTILAR
Sarışın satırları başları ile şunları kaydediyor: “Görev’in olası satışda bir çöplük, burayı temizlemeye başlamam. Resmi gereği. Bizi devam ettiriyoruz. 1.5 metre kazıldıktan sonra caminin temelleri gün yüzüne çıktı. Caminin bu kazdıkça ortaya çıktı, sonra biz camiyi inşa ettik. Birinci camiyi bu türlü bitirdik. Daha sonra da derneğik kurduk.
YIK CAMİYİ DİK HEYKELİ
Pek çok cami, Osmanlı’nın oğlu periyodu ile CHP devrinde yıkılmış. Yıkıntıların tamamıyla ruhsal olan ben bir uygulama yaparak heykel dikmişler, gazino açmışlar. Şu an görüşün 10 terabayta bilgi var. Haritaları, bilgileri bu formda dosyalıyoruz. Mesela bir mescitle ilgili 100 eşit bilgi birikince Anıtlar Kurulu’na başvurmaya çalışıyoruz. Camiyi tescil ettiriyoruz, sonra belediyeye imar planına işletiyoruz. En son projeyi çizdirerek bir hayırseverinle camiyi kaldırıyoruz.
AJANLAR KAYNAK OLDU
İstanbul’a ilişkin eski çizelgeler bu süreçte kullanılan kaynak oldu. Fransızlar, Ruslar, İngilizler o periyot ajanlık faaliyetleri kapsamında İstanbul’un pek çok değerlilar fotoğraflamış. Burada aslında bir hainlik, lakin biz o fotoğrafları eldece, parsel dahi silinen imajlarını edindiklerini edindiler. Hiç beklemedeyiz. Mesela bizim bir arkadaşımız, çocuğunun okuldayken dünce bir cami olduğunu geçmiş. Eski haritalarda minarelersı olarak geçen bir ibare olduğunu söyledim, bu bahis bu türlü türlü kaldı. 8 aylık geçen süre boyunca okuyucu bu mecit ilgilile bilgi aradı.
BİR FOTOĞRAF BİR CAMİ
En son ajanlık faaliyeti için Galata Kulesi’nden bir fotoğrafta caminin çok net imajını elde edin. Daha sonra birebir caminin gözden geçirildi. Değişik yıllara ilişkin fotoğrafları bulunca silüetik. Mesela Garip içinde bir başka cami yer alıyorlar, bu cami de Fransızlar ajanlık faaliyeti için yakın çekimlerle tespit edildi. Biz bunu A tescil ettirmeyelarımızda kuruluşumuzda kabul edilmeyenler. Fotoğrafların Fransa’nın arşivinde yer alıp almadığını orijinal mi değil mi sorgulamasını istediler. Görüşmeler yaptık, Galatasaray Üniversitesi’nden Fransızca bilen bir arkadaşlarla görüştük. Yapılan çalışmalarla Fransız arşivinde bu fotoğrafların yer aldığına süt raporu aldık. Anıtlar Şurası bu rapordan sonra camiyi tescil etti.”
CAMİLERE TAPU OYUNU
Erhan Sarışın, geliştirici mescitlerin tapındığını anlattı: “Bazı türlerin geleceği ve geleceği, bir bakıyoruz ki tapuda tescilli alan yaratıp kadas yaşamsal olarak yaratılmışlar. Yani hiçbir maliki yok, parselin sahibi değil, belediye değil, maddi açıdan iyi değil. Hem camiyi yıkmışlar hem de parşömenleri yok etmişler. Biz mescitlerin ispatlamaya işte bu işlerden başlıyoruz. Şu ana kadar 10’dan fazla mescitte bu sorunla karşılaştık. Tophane’de Dayezade Yusuf Efendi Mescidi ve hamamı var. Harabeleri yok kadastral alan var.