TERLİK MESELESİ

Tüm estetik dertlerden ve modanın parlak ışıklarından uzakta, temelde sıhhat çalışanı için yaratılmış bir eser… Birkenstock terliklerin yükselişini ve tanınan bir tasarım kesimine dönüşümünün öyküsünü okuyacaksınız.

Moda bunu daha önce de yaptı. İlk bakışta ve giyişte rahatlık ve konfordan başka bir şey vaat etmediği düşünülen Crocs terlikleri ve Ugg marka botları radarına aldı, onları yüksek fiyatlara satılan tarz sahibi parçalara dönüştürürken ünlü isimlere de giydirmeyi başardı. Crocs ve Ugg’larla baht arkadaşı olan, tabanları azamî konfor sunan Birkenstock terliklerinin Almanya’daki alelade üretiminden bugün defilelere ve sokak modasına uzanan yolculuğu, üzerinde söz edilmeye değer.

Bir şortun rahatlığına olduğu kadar bir kadro elbisenin ciddiyetine tıpkı anda ahenk sağlayabilecek başka bir parça tanıyor musunuz? Birkenstock terliklerini farklı tarzlarla kullanmakta özgürsünüz.

Modanın sıradan ve hatta “çirkin” olarak addedilebilecek parçalara yönelmesinin sebebi nedir sizce? Mağrur halini bir kenara bırakıp demokratikleşmesi, kapsayıcılığın şartlarından olan çeşitliliğe hürmet çerçevesinde tüm vücutlara olduğu üzere tüm ürünlere ve parçalara tıpkı uzaklıkta pozisyonlanma dileği olabilir. Kapsayıcılık ve çeşitlilik tartışmaları ışığında güzel ve estetik olanın eskiye göre netliğini ve tekliğini kaybedip çoğullaşması olarak da yorumlayabiliriz bunu.

Carolyn Mair “The Psychology of Fashion” isimli kitabında “Moda tıpkı sanat üzere yalnızca estetik dizaynlara odaklanmak yerine güzelliği sorgulamayı sever” diye anlatıyor. Çünkü moda bir temel ihtiyaç olarak giydirmek dışında giydirdikleriyle sorgulamayı ve düşündürmeyi, tartışma açmayı unutmuyor.

“Le Gout du Moche” (çirkin zevki) kitabının muharriri gazeteci Alice Pfeiffer ise “çirkin” olanın dogmaları yıkarak kendini kabul ettirdiğini anlatıyor.

Kurallar yıkılıyor, yerine yenileri geliyor, moda dünyası da bu değişimlerden hissesini alıp bambaşka bir bakış açısıyla tasarım sahnesini yönetiyor.

Parmak ortası terlik, 2399 TL, BIRKENSTOCK/ BEYMEN

Geçtiğimiz yıl, lüks markalar kümesi LVMH’nin işvereni Bernard Arnault’nun Alman şirketi Birkenstock kardeşlerin nakit çoğunluğunu devralmasını; kuralların yerinden oynaması, lüksün manasının değişmesi ya da modanın demokratikleşerek tüm ürünlere birebir muameleyi yapması olarak da yorumlayabilirsiniz.

Ortopedik bir sağlık ürününün lüks bir parçaya dönüşmesinin öyküsünde tüm bu içeriklerin nasıl ele alındığını da keşfedeceksiniz.

Influencer Jacqueline Zelwis çabasız tarza örnek olabilecek pantolon, kareli gömlek ve crop top’tan oluşan kıyafetlerini Birkenstock terliklerle tamamlayarak rahat giysinin de dikkat çekici ve şık olabileceğini gösteriyor.

NASIL GİYMELİ?
• Birkenstock terlikler sundukları fizikî konfor dışında ruhsal bir rahatlık da sağlıyor. Onları gece elbisesi dışında her türlü kombinle kullanabilirsiniz, başınızı yormaya gerek yok.
• Günlük hayatta mom jean’lerin, volanlı ya da midi eteklerin, anvelop elbiselerin altına giyebilirsiniz.
• Birkenstock terlikler payetli soket çoraplarla da oldukça şık görünüyor.

Ünlü oyuncu Frances McDormand, 2019 yılındaki Oscar törenine Valentino elbisesi ve Valentino x Birkenstock terlikleriyle katılarak, Birkenstock’ların popüler bir tarz parçası olarak sokak modasını ve kırmızı halıyı fethettiğini vurgulamıştı.

KAMYON MARKASI DEĞİL, AYAKKABI!
Söylemesi oldukça sıkıntı olan, bir sürü insanın lisanının güç döndüğü, hasebiyle “Birk” üzere şirin bir kısaltmayla da anılan Birkenstock’lar, bir bira ya da kamyon markası ismini de andırmıyor değil. Lakin onlar, hepimizin bildiği üzere, geçmişleri 1774 yılına dayanan bir Alman ayak- kabı markası.

Johann Birkenstock’un kurduğu markanın gelişimi, 1896 yılında Konrad Birkenstock’un ayak formunu çevreleyen özel tabanlı ortopedik ayakkabıyı üretmesi ve Frankfurt’ta iki ayakkabı butiği açmasıyla devam eder. Konrad Birkenstock Birinci Dünya Savaşı’nda Birkenstock terlikleri yaralı askerlerin konforu için Frankfurt hastanesine bağışlar. Birkenstock’ların estetikten önce sağlık ve konforla özdeşleştirilmesinin, ayak parmaklarını tüm doğallığı ile apaçık ortaya çıkarırken her türlü süs ve göz alıcılıktan uzak bir dizaynla dikkat çekmesinin arkasında, kuruluş ideolojisinin ve Alman kültürünün o katı ve düz yapısının da önemli bir hissesi var elbette.

Fransa’da 68 olaylarında antikapitalist hareketin sembolü olarak kullanılması, Birkenstock terliklerin şıklık ve estetikten uzak olduğu, bir mecburilik olarak taşındığı görüşünü de kuvvetlendirecektir.

VE YÜKSEK MODA İLE TANIŞMA
90’lar Birkenstock’ların yazgısının değiştiği yıllar olarak tarihe geçmeli. O yıllarda piyasaya sürülen renkli ve farklı modeller, bu düz ve “heyecansız” terlikleri kabuklarından ve konfor alanlarından çıkarırken onları moda dünyasının dinamik, değişken ve mucizevi dünyasına fırlatır. Ve 1997 yılında Narciso Rodriguez, Jean-Paul Gaultier ile Paco Ra- banne’ın o terlikleri alıp markalarına entegre etmeleri, defilelerinde modellerine giydirmeleri ile devran döner.

Bir vakitlerin “kaba” ayakkabıları artık yüksek modanın radarına girmiş, afili stilletto’lar ve tarz sahibi parçalarla tıpkı sahneyi ve tıpkı şartları paylaşırken estetiğin, gustonun da tarifini yerle bir etmiş, modanın süratle değişen ve dönüşen yapısını doğrulayarak hiçbir şeyin kalıcı olmadığını ve her şeyin bir vaktinin bulunduğunu göstermiştir.

DİOR X BIRKENSTOCK

2002 yılında top model Heidi Klum’un Birkenstock’larla işbirliği yapması ve yüzü olduğu özel bir koleksiyon hazırlaması, Alman menşeli terliklerin milletlerarası başarısını ve ününü hızlandırır, Birkenstock’lar sokak modasını işgal ederken artık haklarında hangi parçalarla nasıl giyileceği dedikoduları yapılmaya başlar. 2000’lerde moda dünyasının konfor ve rahatlığa yatırım yapmaya başlaması, Birkenstock’ların o ışıltılı dünyaya entegrasyonunu daha da kolaylaştıracaktır.

Kristal tokalı kadife terlik, 12.250 TL, MANOLO BLAHNIK X BIRKENSTOCK

2013 yılında Celine kreatif direktörü Phoebe Philo’nun ve sonrasında Alexander Wang’ın kişisel yorumlarıyla Birkenstock’lara koleksiyonlarında yer vermeleri; sıradan rastgele bir ürünün şartlar uygunsa şık ve popüler bir moda parçasına dönüşebileceğini deliller.

2019 yılında Valentino ve akabinde Rick Owens imzalı işbirlikleri, yüksek modanın estetikle sürdürdüğü dansın hiç bitmeyeceğini müjdeler. Birkenstock terlikler bir trend değil, çoktan bir tarz sıkıntısına dönüşmüşlerdir.

SIRADA TÜYLÜ MESKEN TERLİKLERİ OLMASIN LÜTFEN!
2022 yılının Birkenstock’ların altın çağı olduğunu söylemek hiç abartı olmaz. Moda son yıllarda tek tip bir estetik ve güzellik anlayışını geride bırakıp çoğulculuğu önemserken, farklı ürün ve markalarla işbirliğine girerek erişilebilirlik ve demokratikleşmenin altını çiziyor ve bunu örneklerle de gösteriyor.

Manolo Blahnik’in Birkenstock Arizona sandaletlerine ve Boston terliklerine kadife ve kristaller eklediği Manolo Blahnik x Birkenstock kapsül koleksiyonu, lüks bir markanın ortopedik ayakkabılarla yan yana gelmesi, bu örneklerden biri.

Son büyük sürpriz ise Paris Erkek Moda Haftası kapsamında düzenlenen defileyle tanıtılan Dior Erkek Sonba- har/Kış 2022-2023 koleksiyonunda görücüye çıkan Dior x Birkenstock terlikleri oldu.

VICTORIA JANCKE

Kim Jones imzalı, Monsieur Dior’un bahçe sevgisini yansıtan çiçeklerle bezeli Tokio terlikler ve Milano sandaletler, zarafetin işlevsellik ve faydacılıkla evliliğini simgelerken yüksek estetiğin günlük ve “sıradan” parçalarla nasıl oynayabildiğini, modanın güzellik tarifini nasıl genişletebileceğini ve artık tek bir güzellik tarifinden yana olmadığını, en çok da yaratıcılıkta hudut tanımadan hâlâ şaşırtmaya devam ettiğini gösteriyor.

Yüksek modanın popüler parçalarla flörtü önümüzdeki dönemlerde da sürat kesmeden devam edeceğe benziyor. Crocs’lar, Birkenstock’lar derken sırada tahminen de tüylü mesken terlikleri vardır, ne dersiniz?

Tabanı ayağın doğal şekline uyacak şekilde tasarlanan, derin topuk alanıyla ayağı güzelce kavrayan Birkenstock terlikler konfor ve rahatlık vaat etmelerinin yanı sıra ayak şekli bozukluklarına ve ağrılara çok âlâ geliyor.

BIRKENSTOCK TARİHİ
• Yarı Alman, yarı Amerikalı dizayncı ve girişimci Margot Fraser Almanya’ya yaptığı bir ziyarette yorulan ve ağrıyan ayakları için ayakkabı ararken Birkenstock terlikleri keşfeder ve onları giydiğinde ayaklarının rahatladığını görür. Çabucak akabinde Birkenstock’ları Amerika’da satmak üzere Kaliforniya’ya getirir ve böylece Birkenstock’ların Amerika macerası başlar.

MARGOT FRASER

• 70’li ve 80’li yıllarda soket çoraplarla giyilen, sağlık çalışanının tercih ettiği ve daha düz tonlarda, beyaz, ekru ve siyah renklerde üretilen Birkenstock’ların moda dünyasına girişi 90’lı yılları bulacaktır.

• 1997 yılında Narciso Rodriguez ve Paco Rabanne markalarının Birkenstock’ları defilelerine dahil etmeleriyle ortopedik terliklerin tarz yolculuğu başlar. Birkenstock’lar gençlerin ve modayla haşır neşir olan, rahatlığına ve konforuna meraklı herkesin giysisine dahil ettiği parçalara dönüşür. Jean’lerle, şort ve pantolonlarla, elbise ve eteklerle de kullanılmaya başlar.

Yazı: Selin Miloşyan

ELLE Türkiye Temmuz-Ağustos 2022 sayısından alınmıştır.