İşte Bardakçı’nın “Üzerinden bir asırdan fazla vakit geçmiş olmasına karşın karşımızdaki cazgırların hiçbir formda değişmediklerini göreceksiniz” dediği 40 sene evvel yaptığı mülâkatın ses kaydı ile ilgili kaleme aldığı o yazı;
ABD Lideri Joe Biden’ın 24 Nisan konuşmasında üzerimize soykırım çamurunu sıçratmasının akabinde, günlerdir 1915 olaylarını tartışıyoruz.
Bugün, bu mevzuda bundan 40 sene kadar evvel yaptığım bir mülâkatın ses kaydını yoruma girmeden yayınlıyorum…
Dinleyeceğiniz kayıtlarda konuşan kişi tehcirin mimarının, yani Sadrazam Talât Paşa’nın eşi Hayriye Talât Hanım…
1895’te bugün Yunanistan’ın hudutları içerisinde bulunan Yanya’da doğan Hayriye Talât Hanım, 10 Mart 1911’de sonraki yılların “Talât Paşa”sı olan Talât Beyefendi ile evlenmiş; kocasının Dahiliye Nazırlığı ve sadrazamlık yıllarında başta Ermeni tehciri olmak üzere çabucak bütün değerli hadiselere şahitlik etmiş, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünü en yakından görmüş, üstelik Talât Paşa’nın, yani kocasının 19 Mart 1921’de Berlin’de bir Ermeni terorist tarafından şehid edilmesi üzere büyük bir felâketi de tatmıştı!
Hayatının sonuna kadar daima “İttihadçı” kalan Hayriye Talât Hanım, eski İttihadçılar’ın ve onların soyundan gelenlerin “hanımefendisi” idi. Meselâ, onu sık sık ziyarete gelen merhum Celâl Bayar, bu ziyaretlerinden birinde Hayriye Talât Hanım için bana “O, benim şefimin refikasıdır” demişti!
Uzun lakin birbirinden acı anılarla dolu bir ömür süren Hayriye Talât Hanım 15 Ocak 1983’te, Şişli’deki konutunda vefat etti…
Onunla, vefatından üç ay kadar evvel, 1982 Eylül’ünde, birkaç gün boyunca ve tamamı saatler süren uzun bir mülâkat yapmış, mülâkatın bir kısmını Milliyet Gazetesi’nde “Kocam Talât Paşa” başlığı ile bir haftalık dizi olarak yayınlamış ve ASALA terörünün bütün şiddetiyle karar sürdüğü o günlerde diasporadan hem mektupla, hem teleksle dünya kadar hakaret ve tehdit bildirileri almıştım…
Merhum Hayriye Talât Hanım, Talât Paşa’ya ilişkin olan ve altmış küsur sene boyunca itina ile koruma ettiği evrakı vefatından birkaç hafta evvel, “Günün birinde neşredersin” diyerek bana vermişti…
Bu evrakı, Hayriye Talât Hanım’ın torunu olan dostum ve arkadaşım Ayşegül Bafralı’nın, içerisinde Paşa’nın tehcir edilen Ermeniler ile ilgili kayıtlarının yeraldığı ve babaannesi tarafından eski bir bavulun alt kısmına dikilmiş olan “kara kaplı defter”i bularak bana vermesinin akabinde, lakin 2008’de kitap olarak yayınlayabildim…
Talât Paşa’nın hanımının anısını hürmetle yâdederken, onun ile 1982 Eylül’ünde, şimdi yirmili yaşlarımda olduğum sırada yaptığım uzun mülâkatın kimi kısımlarını burada onun sesinden yayınlıyorum…
Hayriye Talât Hanım, birinci kayıtta Talât Paşa’nın tehcir öncesinde Ermeniler’in önde gelenlerine yaptığı ihtarları anlatıyor ve Doğu Anadolu’da yaşanan kanlı olayları naklediyor. İkinci kayıtta kocasının 19 Mart 1921’de Berlin’de Sogomon Tehliryan ismindeki bir Ermeni terorist tarafında şehid edildiği günü ve hissiyatını; son kayıtta da Alman mahkemesinde apar-topar yapılan yargılamada dinlenen yalancı şahitleri ve katilin çabucak özgür bırakılmasını kıssa ediyor.
Ses kayıtlarını dinlediğinizde hadiselerin üzerinden bir asırdan fazla vakit geçmiş olmasına karşın karşımızdaki cazgırların hiçbir halde değişmediklerini, hâlâ birebir olduklarını göreceksiniz…
Hayriye Talât Hanım’ın kelamlarından satırbaşları;
TALAT PAŞA’NIN İKNA ÇALIŞMALARI
Talat Paşa yapmayın dedi. Kaç yıldır Bakın sizi Paşa yaptık, vekil yaptık, hariciye vekili yaptık. Hariciye vekili Ermeni, Posta Telegraf Nazırı Ermeni. Osmanlı devleti size öbür muamele ediyor, rahatsınız, vazgeçin. Ruslar da Ermenileri kışkırtıyor.
“İŞTE O VAKİT PAŞA İSYAN ETTİ”
Ondan sonra o denli bir hale getirdiler ki onlar yaparken arttan da ordu vur buyruğu verdi.
Ermeniler ‘haklısınız fakat bize muhtariyet vermeniz lazım’ dediler. Onu çıkarın aklınızdan demiş. Siz katiyyen Türkiye’den muhtariyet alamazsınız. Ben neysen sen de o. Ben vekilsem sen de vekilsin. Muhtariyet isteyince işte o vakit Talat Paşa isyan etti. Son dakikaya kadar yalvardı. Yapmayın dedi vekiller paşalar, hekimler hepsini veriyoruz size. Rahat, paranız malınız mülkünüz elinizde.
Bütün valilere buyruk verildi. Mala taarruz etmeyin, bayana taarruz etmeyin. Himaye edin. Yollarını açın, özgür bırakın, gitsinler.
“CAMİLERE GİRİP GEBE BAYANLARI YARDILAR”
Mescitlere girip gebe bayanları yardılar, çocukları aldılar süngüye taktılar. Ermeniler bu türlü gösterdi Ermeni zulmünü. Bunu yazıyorlar mı, bunu söylüyorlar mı? Sonra da bize muhtariyet diyorlar.
“TÜRKİYE’Yİ KURTARACAK BAŞLARI YOK EDECEĞIZ DEDİ VE YAPTILAR”
Paşanın katili muhakemede söyledi. Biz uğraş edemeyiz Türkiye ile ama Türkiye’nin en akıllılarını, Türkiye’yi kurtaracak başları yok edeceğiz dedi ve yaptılar.
TALAT PAŞA’NIN ŞEHİT EDİLMESİ
Bir gazeteci gelecekti karısıyla, öğle. Yemeğe geleceklerdi. (Berlin) Saat 11’de tekrar Türklerden çok sevdiğimiz Refik beyefendi, o geldi. O güzel Almanca konuşurdu. Beraberken ‘Hiç gitmek istemiyorum’ dedi. Allah’ım ya Rabb’im. ‘Senden ayrılmak katiyyen dilek etmiyorum’ dedi. Paşa çocuk musun dedim, vilayetle de eteğime mi yapışacaksın dedim. Ne bileyim sen yanımdayken bir kuvvet hissediyorum dedi sokak kapısında. ‘Şuraya bir kravat alıp geleceğim’ dedi. Ben çıkamam konutta iki tane adam var bakmak lazım.
Refik Beyefendi geldi ve birlikte çıktılar. Köşe başına kadar gittiler, balkondan baksaydım görecektim. Köşeden dönerken orada meydan vardı. Orada o adam (Tehliryan) gerisinden geldi. Ensesinden Adam söyledi esasen iki kere teşebbüs ettim, o kadar etki altından kalıyordum ki bana baktığı vakit cüret edip silahımı alamıyordum dedi. Paşa baston kullanırdı. Üzücü halde hırpalamış katili. Polisler kurtardı.
